LTS: Tháng 3 có một ngày lễ rất quan trọng được đón đợi: Ngày Quốc tế phụ nữ 8/3 hay còn gọi là Ngày Quyền phụ nữ và hoà bình thế giới được Liên hiệp quốc chính thức công nhận vào năm 1977. Ngày 8/3 trở thành ngày hội của phụ nữ thế giới, đoàn kết đấu tranh để tự giải phóng, thực hiện quyền nam nữ bình đẳng. Ở Việt Nam, ngày 8/3 là ngày lễ lớn, niềm tự hào và ý chí vươn lên của phụ nữ Việt Nam. Câu chuyện về bình đẳng giới luôn luôn được nhắc đến trong dịp này. Khá nhiều ý kiến cho rằng, Việt Nam “còn lâu mới mơ tới bình đẳng giới”, còn lâu mới tiến kịp các nước phương tây về phương diện này. Mời bạn đọc bài viết của tác giả Hồ Ngọc Thắng- Việt kiều tại Cộng hoà Liên bang Đức – để có cái nhìn đa chiều hơn về vấn đề này.
Ở Việt Nam nhiều người cho rằng ở phương Tây, nhất là ở các nước công nghiệp phát triển là nơi có mức sống cao, hệ thống pháp luật được xây dựng hoàn chỉnh, ở đó phụ nữ hạnh phúc, và họ được hưởng mọi quyền tự do, nhất là quyền bình đẳng như nam giới. Nhưng đó là nhận xét hời hợt, sự ngộ nhận một phần xuất phát từ tuyên truyền hoàn hảo của “thế giới tự do”. Khi đi sâu vào cuộc sống thực, người ta nhanh chóng nhận thấy một bức tranh hai mặt, một mặt đẹp đẽ với hoa tươi và trái ngọt, mặt khác là đau khổ và tủi nhục.
Thời gian qua, truyền thông chính thống của nước Đức và các nước láng giềng đã công bố những đánh giá tương đối đầy đủ về vấn đề này. Thí dụ, ngày 3-3-2019 trang mạng t-online.de đăng bài “Phụ nữ ngày càng cảm thấy định kiến trong công việc”, trong đó có đoạn viết: “Một nghiên cứu đại diện của Viện thăm dò dư luận Civey về chủ đề “Quyết định chủ động của sếp” cho thấy, phụ nữ phải thường xuyên đối phó với định kiến giới trong công việc. Tỷ lệ tăng nhẹ từ 21,1 đến 23,7% trong năm ngoái. Phụ nữ thường không được tin tưởng để giao phó vị trí lãnh đạo. Một điều kinh điển là chẳng hạn, các giám đốc điều hành không muốn các bà mẹ trẻ tiếp xúc với một dự án nước ngoài, do đó thậm chí không hỏi họ có muốn tham gia, bà Julia Sperling từ Công ty tư vấn quản lý McKinsey đã nói như vậy. Theo khảo sát, khi hỏi 3 phụ nữ thì chỉ có 1 người tin rằng trong sự nghiệp của mình có thể vươn lên vị trí lãnh đạo. Trong khi đó với nam giới, con số đó ít nhất là 43,9%. Tuy nhiên, không phải ai cũng muốn đạt được công danh, gần như người phụ nữ thứ 4 được hỏi và người đàn ông thứ 5 đều loại trừ điều này cho chính họ và xu hướng đang tăng lên. Chỉ 34,3% phụ nữ và 41,6% đàn ông muốn sự nghiệp của họ trở nên tuyệt vời. “Quyết định chủ động của sếp” được khảo sát trên một mạng lưới gồm 25 công ty lớn và tổ chức từ kinh doanh, khoa học, khu vực công và phương tiện truyền thông muốn gây ảnh hưởng nhằm tạo mối quan hệ cân bằng giữa phụ nữ và nam giới trong các vị trí lãnh đạo.
Còn một nhật báo lớn ở Đức là Thời gian trực tuyến (ZeitOnline), ngày hôm 14-8-2019 thì đăng bài “Phân biệt đối xử trong công việc – Những gì phụ nữ trải nghiệm trong công việc”. Bài báo tiết lộ: Một cái gì đó về cơ bản là sai trong nền kinh tế Đức, trong tất cả các ngành công nghiệp, trong tất cả các vị trí. Năm 2019, trong công việc phụ nữ bị phân biệt đối xử, phỉ báng và quấy rối tình dục. Điều này được ghi nhận bởi gần 1.500 báo cáo kinh nghiệm cá nhân mà phiên bản điện tử ZEIT ONLINE và phiên bản báo in ZEIT nhận được kể từ tháng 3 để đáp ứng nghiên cứu sâu rộng về tình hình phụ nữ trong thế giới làm việc. Những người phụ nữ lên tiếng trong bài báo này làm việc trong các công ty luật, các công ty du lịch, trong các doanh nghiệp thủ công cũng như trong các tập đoàn sản xuất ô tô. Nhiều người được đào tạo xuất sắc. Họ là giáo sư, kỹ sư, nhà giáo dục, hoặc bác sĩ. Một số vẫn đang được đào tạo, những người khác làm việc lâu năm trong nghề hoặc là người quản lý.
Ngày 17.12.2019, tờ Tấm gương của ngày (Tagesspiel) ở Berlin đăng bài “Còn 257 năm nữa mới có bình đẳng trong công việc”. Bài báo cho biết, theo “Báo cáo khoảng cách giới toàn cầu”, một nghiên cứu hằng năm của Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF), thì gần 100 năm nữa sự bình đẳng nam nữ sẽ chiếm ưu thế trên toàn thế giới, và 257 năm nữa mới có bình đẳng tại nơi làm việc. Về thực trạng ở CHLB Đức, bà Bộ trưởng Tư pháp Liên bang Christine Lambrecht (thuộc đảng SPD) chỉ trích sự thiếu bình đẳng trong thế giới công việc. Bà nói với truyền thông “Không thể chấp nhận việc phụ nữ không tham gia, đơn giản chỉ vì những ý tưởng truyền thống về cấp độ lãnh đạo nên như thế nào. Mặc dù có nhiều phụ nữ có trình độ tốt như nam giới trong hầu hết các lĩnh vực”.
Về phương diện hưu trí, phụ nữ Đức cũng bị thiệt thòi rất nhiều. Về vấn đề này, trên trang mạng của Đài Phát thanh nhà nước Đức Deutschlandfunk ngày 17.09.2019 đăng bài “Phụ nữ nhận lương hưu ít hơn đáng kể”, viết rằng trong lao động ở Đức, phụ nữ chủ yếu kiếm được ít tiền hơn đàn ông. Điều này cũng có giá trị tương tự ở tuổi già, tức là khi nghỉ hưu. Theo các nhà nghiên cứu tại Đại học Mannheim và Tilburg tính toán thì trong sự khác biệt đó, trung bình phụ nữ nhận được khoảng 26% hoặc 140 euro ít hơn mỗi tháng. Cơ sở để đánh giá là dữ liệu từ viện nghiên cứu của Cơ quan lao động liên bang. Tiền lương và lương hưu cho tổng số khoảng 1,8 triệu phụ nữ và nam giới đã được đưa vào phân tích. Các nhà nghiên cứu đề xuất 2 cách tiếp cận có thể để thu hẹp khoảng cách lương hưu: Tạo điều kiện cho những phụ nữ muốn kết hợp cuộc sống nghề nghiệp và gia đình, như việc tổ chức chăm sóc trẻ em cần được tăng mạnh hơn. Hoặc là tài trợ của nhà nước cho việc cung cấp hưu trí tư nhân cho phụ nữ.
Và bài “Khoảng cách tiền lương bất hợp pháp: Tại sao Áo không phải là Ai xơ len” đăng ngày 4-1-2018 trên tờ Kurier đăng ở Cộng hòa Áo cũng cung cấp một cái nhìn thú vị về vấn đề. Theo bài này thì ở Ai xơ len có cùng mức lương cho cùng một công việc. Theo các chuyên gia, điều đó có ý nghĩa, nhưng chưa có thể tưởng tượng được ở Áo. Ai xơ len là quốc gia đầu tiên trên thế giới xóa bỏ khoảng cách tiền lương giữa nam và nữ bằng một đạo luật từ năm 2018. Các công ty có hơn 25 nhân viên sẽ phải chứng minh trong tương lai rằng phụ nữ và nam giới ở cùng một vị trí sẽ nhận được mức lương như nhau. Công ty nào không thi hành phải đối mặt với hình phạt. Với biện pháp này, Áo muốn thu hẹp khoảng cách thu nhập vào năm 2022. Theo Trung tâm Bình đẳng giới Ai xơ len, phụ nữ nhận được lương ít hơn từ 7 đến 18% so với đồng nghiệp nam. Một viện thống kê của Áo công bố vào tháng 3-2017 cho thấy phụ nữ trong khu vực tư nhân nhận mức lương ít hơn 21,7% mỗi giờ so với các đồng nghiệp nam của họ.
Nhà kinh tế học bà Alyssa Schneebaum, người hiện nghiên cứu tại Viện Kinh tế vĩ mô của Đại học Kinh tế Vienna, tin rằng Luật thanh toán bình đẳng, như luật ở Ai xơ len, có ý nghĩa hoàn hảo. Bà nói: “Đó là một dấu hiệu cho thấy sự bình đẳng là một giá trị quan trọng trong một xã hội mà mọi người nên cố gắng đạt được”. Tuy nhiên, bà chỉ ra rằng một đạo luật như vậy không thể giải quyết tất cả các vấn đề bình đẳng giới. Những kỳ vọng tiềm ẩn của đàn ông và phụ nữ sẽ đóng một vai trò quan trọng trong bối cảnh này. Trong xã hội Áo, theo bà Schneebaum, những điều này thường vẫn có nghĩa là phụ nữ nghỉ đẻ lâu hơn và công việc ít quan trọng hơn với họ trong khi người đàn ông chủ yếu đi làm việc trong nghề của mình.
Tương tự, trang mạng của đài truyền hình công cộng Thụy Sĩ SRF ngày 18-12-2018 đăng bài “Nghiên cứu về bình đẳng giới – Thụy Sĩ đang lãng phí tài năng nữ của mình.” Trong đó có đoạn: “Bình đẳng giữa nam và nữ đang bị đình trệ trên toàn thế giới. Điều này được thể hiện qua nghiên cứu bình đẳng năm 2018 của Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF). Trong nền kinh tế, các cơ hội bình đẳng thậm chí còn xấu đi trong ba năm qua – cũng ở Thụy Sĩ. Thụy Sĩ có nhiều phụ nữ có trình độ và tài năng cao trong thị trường lao động, ông Till Leopold, người chịu trách nhiệm về bình đẳng giới tại Diễn đàn kinh tế thế giới WEF cho biết. Nhưng phụ nữ ở vị trí quản lý thậm chí còn lùi đi. Năm ngoái, 36% giám đốc điều hành là phụ nữ, năm nay còn 34 phần trăm”. Nguyên nhân đẩy tới thực tế phụ nữ không thể thăng tiến sự nghiệp như đàn ông, chính là vì điều kiện để chăm sóc trẻ em và người già kém. Về bình đẳng kinh tế, Thụy Sĩ tụt 3 bậc so với năm trước.
Có lẽ nhiều người ở Việt Nam không ngờ rằng ở phương Tây hàng ngày nhiều phụ nữ là nạn nhân bạo lực, thậm chí bị giết hại. Về tình cảnh đau buồn này, hôm 25-11-2019, trang mạng của đài truyền hình ARD – Chương trình số 1 Đài Truyền hình Trung ương Đức – đăng bài “Nhiều phụ nữ là nạn nhân bạo lực gia đình”. Theo đó, số lượng các hành vi bạo lực đối với phụ nữ bởi người đã hoặc đang là chồng, người yêu của họ đã tăng trong năm qua. Điều này được chỉ ra cho trong một đánh giá của Văn phòng Cảnh sát Hình sự Liên bang. Năm 2018, 122 phụ nữ đã bị giết bởi người đã hoặc đang là chồng, người yêu của họ ở Đức. Tổng cộng, hơn 114.000 phụ nữ là nạn nhân của bạo lực gia đình, các mối đe dọa hoặc ép buộc bởi chồng, người yêu hoặc người yêu cũ của họ. Điều này cho thấy trong đánh giá của Văn phòng Cảnh sát Hình sự Liên bang (BKA) về vấn đề bạo lực gia đình mà Bộ trưởng Gia đình Liên bang bà Franziska Giffey đã trình bày tại Berlin nhân dịp Ngày Quốc tế chống bạo lực đối với phụ nữ. Bà Giffey nói với Hãng thông tấn xã DPA rằng các con số vẫn còn gây sốc. “Các số liệu cho thấy có quá nhiều phụ nữ tiếp tục chịu bạo lực từ bạn đời hoặc đối tác cũ của họ, vào năm 2018, hơn mỗi giờ, có một phụ nữ trong quan hệ đối tác đã bị thương nặng”. Mặc dù số vụ giết người trong năm qua đã giảm 25 vụ so với năm 2017. Tuy nhiên, nhìn chung, nhiều phụ nữ là nạn nhân của bạo lực: Con số thực sự tăng từ 113.965 lên 114.393.
Ngày 11-2-2020, tờ Neue Zürcher Zeitung, một nhật báo nổi tiếng ở Thụy Sĩ, xuất bản từ năm 1780, cho biết, quá thường xuyên, bạo lực đối với phụ nữ trong các mối quan hệ kết thúc trong thảm họa ở Thụy Sĩ. Mặc dù chính trị gia đã ồ ạt tăng cường nỗ lực, bạo lực đối với phụ nữ trong môi trường gia đình vẫn còn cao. Năm 2018 ở Thụy Sĩ, 24 phụ nữ đã mất mạng do bạo lực gia đình. Thụy Sĩ có một vấn đề: vì bạo lực gia đình gần như cứ sau hai tuần lại có người chết. Phụ nữ hầu như luôn là nạn nhân và đàn ông là thủ phạm. Tuy nhiên, các vụ giết người nữ chỉ là phần nổi của tảng băng. Cảnh sát đã ghi nhận 18.522 tội phạm trong lĩnh vực bạo lực gia đình theo số liệu mới nhất cho năm 2018. Phụ nữ là nạn nhân trong khoảng 70 phần trăm các trường hợp, nam giới trong 75 phần trăm các trường hợp là thủ phạm. Sự khác biệt thậm chí còn nổi bật hơn trong các vụ giết người: phụ nữ bị giết nhiều hơn bảy lần so với nam giới.
Liên quan đến Ngày Quốc tế Phụ nữ 8.3, ở Đức năm 2019 có một tin vui được chờ đợi nhiều năm nay. Từ năm 2019, ngày Quốc tế Phụ nữ là một ngày lễ chính thức ở Berlin. Đến nay, Berlin là tiểu bang duy nhất trong 16 tiểu bang của Đức công nhận Ngày Quốc tế Phụ nữ 8.3 là một ngày lễ chính thức. Người dân ở 15 bang còn lại của Đức cũng mong muốn có được điều đó. Nhưng những gì đã xảy ra ở Berlin cho thấy, đây là một tiến trình lâu dài và phức tạp. Cho đến lúc biểu quyết trong quốc hội tiểu bang vào tháng 1. 2019, một cuộc tranh luận sôi nổi đã xảy ra giữa các đảng phái chính trị và phe cánh. Kết quả biểu quyết cũng cho thấy, đây là một cuộc đấu tranh quyết liệt: 87 nghị sĩ đã bỏ phiếu ủng hộ, 60 bỏ phiếu chống. Người phát ngôn về chính sách bình đẳng giới của phe SPD trong quốc hội tiểu bang, bà Derya Caglar nói: “Quyết định này là một dấu hiệu rất lớn cho thấy chúng ta đang tiến bộ trên con đường bình đẳng giữa phụ nữ và nam giới”. Với Việt Nam và nhiều nước khác, điều đó đã trở thành hiện thực từ lâu rồi.
Hồ Ngọc Thắng
