Lễ hội đền Thanh Liệt: tín ngưỡng độc đáo của cư dân vạn chài
Lễ hội đền Thanh Liệt hay còn gọi Lễ hội rước Hến là một hoạt động văn hóa tín ngưỡng có từ lâu đời của làng Thanh Liệt, xã Hưng Lam, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An và đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia năm 2018. Lễ hội đền Thanh Liệt được tổ chức hàng năm vào các ngày 5 và 6 tháng 2 âm lịch.
Năm 2024, lễ hội diễn ra trong 2 ngày 14-15/3 với nhiều hoạt động phong phú, hấp dẫn, trong đó linh thiêng nhất là lễ rước thần và cầu ngư trên sông.
Đền Thanh Liệt được xếp hạng di tích lịch sử nghệ thuật Quốc gia năm 1997
Đền Thanh Liệt tọa lạc bên bờ sông Lam được xây dựng vào thời hậu Lê thờ các vị thần có công bảo quốc, hộ dân, đặc biệt là những vị thần gắn liền với miền sông nước: Long Vương, Hà Bá, Sát Hải Đại Vương Hoàng Tá Thốn, Nguyễn Biểu, Sơn Liêu Độc Cước…
Lễ xin rước Thánh tại đền Thanh LiệtNgười được giao trách nhiệm cầm loa hiệu điều khiển buổi rước lễRước kiệu trên bộ từ đền ra bãi bồi ven sông LamĐoàn rước bộ đi từ sân đền ra cổng, rồi ra bến sông với sự điều khiển của loa hiệu. Đồng thời với đoàn rước trên bộ, ở dưới sông, hai thuyền trải cũng bơi theo, các tay trải vừa bơi vừa hò tạo dậy lên không khí náo nhiệtĐoàn kiệu rước chuyển từ đường bộ sang đường thuỷDù đã có loa điện nhưng trong buổi rước lễ người điều hành vẫn dùng loa đồng cổ để truyền chỉ lệnhHai thuyền rồng tháp tùng đoàn rước bằng những tiếng hò khoan và khua mái chèo vào thuyền làm rộn rã cả dòng LamĐoàn rước tiến hành rước thủy trên một đoàn thuyền lớn kết lại với nhau thành một dãy dài, trang trí cờ hoa rực rỡ cùng với đồ tế khí, các mâm lễ vật,…Đoàn rước sau khi xuống thuyền sẽ đi ngược về phía tây dọc sông Lam còn gọi là vùng “thượng cận” thì tổ chức làm lễ cúng thầnSau đó quay về làm lễ tế ở khu vực “hạ cận”Trai gái hát hò đối đáp trong lễ rước khiến không khí thêm rộn rãCao trào của lễ rước trên sông Liệt là lễ tế thủy thần ngay tại ngã ba sông Lam (còn gọi là “bãi phủ”) nơi giao lưu giữa dòng sông Lam và sông La là hiện tượng ngự đồng hết sức độc đáo và đầy sự huyền bí cầu cho ngư dân được mưa thuận gió hòa, tôm cá đầy thuyền,…Lễ tống long chu (thả thuyền rồng) bằng hàng mã đã được làm nghi thức điểm nhãn trước đó xuống sông để phụng thánh cùng cháo, nổ, gạo, muối,…Sau khi hoàn thành các nghi thức cúng tế ở hạ cận, đoàn rước quay thuyền trở về bến, lại chuyển từ rước thủy sang rước bộ về đền để làm lễ an vị
Lễ hội đền Thanh Liệt giúp thỏa mãn nhu cầu tâm linh của Nhân dân vùng vạn chài tại địa phương, trao truyền các phong tục tập quán của cha ông cho thế hệ sau. Lễ hội đền Thanh Liệt là một “đặc sản” lễ hội dân gian giàu bản sắc văn hóa, đậm dấu ấn của cư dân miền sông nước khu vực hạ nguồn sông Lam.
