LTS: Nhân dịp Tết đến xuân về, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã dành cho báo chí cuộc trò chuyện về một số hoạt động nổi bật của Quốc hộ (QH) trong năm 2023, những định hướng trong năm mới và chia sẻ về công tác lập pháp, giám sát, chất vấn… Tạp chí Sông Lam trân trọng giới thiệu cuộc trò chuyện của nhà báo Phùng Nguyên với Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ về các nội dung trên.
Tăng lương là hình thức đầu tư phát triển con người
Trong năm 2023, tại Kỳ họp thứ 6 với 94,33% đại biểu tán thành, Quốc hội (QH) đã thông qua Nghị quyết về dự toán ngân sách nhà nước năm 2024; đồng thời thực hiện cải cách tổng thể chính sách tiền lương từ 1/7/2024. Xin ông phân tích sâu hơn về quyết sách này đặt trong bối cảnh hiện nay?
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ: Lãnh đạo nhiều nước ngạc nhiên khi biết Chính phủ Việt Nam dành ra được 560.000 tỷ đồng – khoảng 23 tỷ USD cho việc tăng lương từ nay đến 2026. Mặc dù Việt Nam phải dành tiền để đầu tư cho phát triển, nhưng việc nào ra việc đấy, ngân sách trung ương phải dành 40% để cải cách tiền lương, 60% còn lại để làm việc khác. Còn ngân sách địa phương chia tỷ lệ 50-50, không được phép xê dịch. Tất nhiên quá trình xây dựng chính sách cải cách tiền lương cũng vất vả. Chúng tôi phải cân đối rất nhiều thứ, từ đánh giá nguồn lực hiện nay cho đến tác động đến vấn đề vĩ mô, vi mô. Tăng lương là việc người dân thụ hưởng thành quả của sự nghiệp đổi mới và cũng là hình thức đầu tư phát triển cho con người. Khi người dân không được thụ hưởng thành quả thì ý nghĩa của đổi mới cũng giảm đi, nhất là sau đại dịch Covid-19, sức khỏe của người dân, doanh nghiệp bị bào mòn. Tôi đánh giá tăng lương và đưa mức lương tối thiểu từ 1,49 lên 1,8 triệu đồng mỗi tháng là một trong những quyết sách nổi bật của QH năm 2023.
Từ 1/7/2024, cán bộ, công chức trên toàn quốc được trả lương theo vị trí việc làm, chức vụ và chức danh. Đây không đơn thuần là một đợt tăng lương định kỳ mà là cải cách tổng thể chính sách tiền lương. Khi cải cách xong, thu nhập của cán bộ, công chức, viên chức sẽ được trả theo vị trí việc làm, phù hợp với năng lực, đóng góp của cá nhân và với vai trò của họ, đảm bảo thu nhập không thấp hơn trước. Sau khi thực hiện chính sách tiền lương này, thì tất cả cơ chế thu nhập đặc thù cũng bãi bỏ hết. Có một nguyên tắc nữa là khi chuyển sang áp dụng lương mới nếu thấp hơn tiền lương hiện nay, thì phải đảm bảo cho người được hưởng lương ít nhất bằng lương hiện hữu.
Điểm đặc biệt của chính sách cải cách lần này là dành ra 10% quỹ lương cho người sử dụng lao động trả khen thưởng, động viên nhân viên. Mức chi khen thưởng này tùy thuộc vào sự cống hiến của từng cá nhân, nên có người được rất nhiều nhưng cũng có người không được gì. Chỉ số tiêu dùng của Việt Nam những năm qua ở mức khá nhưng vẫn chưa đạt kỳ vọng. Với quyết định tăng lương tối thiểu lên 1,8 triệu đồng, cán bộ, công chức, viên chức đều được thụ hưởng, là hình thức kích cầu tiêu dùng, tạo thêm động lực cho nền kinh tế.
Thưa ông, làm thế nào để những quyết sách của QH gắn kết chặt chẽ xây dựng pháp luật với thực tiễn pháp luật và hoàn thiện hệ thống luật pháp, khắc phục những mâu thuẫn, bất cập mà nhiều người cho rằng đó là một trong những nguyên nhân khiến cán bộ sợ trách nhiệm, sợ sai, không dám làm?
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ: Năm 2023, QH tổ chức Hội nghị toàn quốc lần thứ nhất triển khai luật, nghị quyết của Quốc hội khóa XV và hội nghị này sẽ trở thành hội nghị thường kỳ. Phải gắn kết chặt chẽ xây dựng pháp luật với thực tiễn pháp luật, đảm bảo pháp luật được thực hiện công bằng, nghiêm minh, nhất quán và kịp thời, hiệu quả, hiệu lực.
Một nội dung tôi đánh giá là sự kiện của năm 2023, đó là chúng ta tổng rà soát pháp luật. Câu chuyện một bộ phận cán bộ đùn đẩy, sợ trách nhiệm, sợ sai là có thật, câu chuyện không dám làm hoặc làm không đến nơi đến chốn, bất cứ điều gì cũng đổ lỗi cho chính sách pháp luật còn chồng chéo, bấp cập là có thật. Nhưng mức độ đến đâu và như thế nào cũng phải cho tường minh. Nghị quyết 101 kỳ họp thứ 5 của QH yêu cầu tổng rà soát về hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật. Chính phủ đã thành lập một tổ do Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang làm tổ trưởng để tổng rà soát. Ủy ban Thường vụ QH cũng thành lập một tổ do đồng chí Nguyễn Khắc Định, Phó Chủ tịch QH làm tổ trưởng. Hai bên cùng rà soát độc lập với nhau.
Kết quả rà soát, có một kết luận của 2 tổ này đưa ra, QH đồng tình và trùng khớp với nhận định của Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 13, khớp với Nghị quyết 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới. Đó là sự khẳng định hệ thống pháp luật của chúng ta cho đến nay cơ bản đã đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất tuân thủ Hiến pháp và các quy định, các cam kết quốc tế, các điều ước quốc tế, đầy đủ, đồng bộ, minh bạch, khả thi. Đây là kết luận rất quan trọng. Và vì thế chưa thấy có sự cần thiết đến mức phải dùng một luật sửa ngay một số luật. Những vướng mắc trong hệ thống pháp luật thì đều đã được đưa vào chương trình kế hoạch công tác theo Kết luật 19 của Bộ Chính trị và Kế hoạch 81 của QH.
Chúng ta dày công xây dựng pháp luật, vừa ban hành những pháp luật mới, vừa sửa đổi, bổ sung hệ thống pháp luật hiện hành. Đương nhiên, đất nước ta đang phát triển, thực tiễn cuộc sống bao giờ cũng đi trước, cho nên nhu cầu luôn luôn phải sửa đổi bổ sung hệ thống pháp luật để đáp ứng yêu cầu là vấn đề bình thường, chứ không phải vì chuyện đó mà cho rằng pháp luật chồng chéo, mâu thuẫn sơ hở đến mức khiến cho cán bộ công chức không làm được việc, sợ sai.
Sắp tới, chúng ta sẽ tổng rà soát về hành chính, thủ tục hành chính. Những vấn đề được nói đến nhiều tình trạng “đẻ” ra nhiều giấy phép con, thủ tục hành chính rắc rối, phiền hà phải rà soát xem có thật như vậy không, mức độ thế nào?
“Giám phải sát, sát phải dám”
Giám sát là một hoạt động rất quan trọng của QH. Xin ông cho biết QH sẽ có những quyết sách gì để hoạt động giám sát ngày càng thực chất, nâng cao hiệu lực, hiệu quả?
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ: QH thực hiện chức năng giám sát theo tinh thần là phải lấy giám sát, đổi mới công tác giám sát như một khâu trọng tâm, then chốt để đổi mới tổ chức hoạt động của QH. QH và Ủy ban Thường vụ QH hết sức quan tâm đến việc hoàn thiện thể chế cho vấn đề giám sát, quyết tâm sửa sớm Luật Giám sát của QH và HĐND, đưa vào chương trình của 2024, sao cho sát thực, khả thi, thực chất hơn, nâng cao được hiệu lực, hiệu quả.
Năm 2022, Ủy ban Thường vụ QH ban hành Nghị quyết về hướng dẫn hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân. Các đồng chí ở Hội đồng nhân dân các tỉnh đánh giá đây như là một cẩm nang giải đáp được nhiều vướng mắc của Hội đồng nhân dân. Năm 2024, Ủy ban Thường vụ QH sẽ ban hành nghị quyết hướng dẫn việc thực hiện các phiên giải trình của Hội đồng Dân tộc và các cơ quan của QH. Phải tăng cường công tác giải trình sao cho linh hoạt, sát với thực tiễn cuộc sống và những vấn đề nổi cộm. Từ trước đến nay, chúng ta cũng chưa có hướng dẫn nào cho việc này, nhiều cuộc giám sát giải trình xong mà không có kết luận, không có nghị quyết thì thiếu hiệu lực. Ủy ban Thường vụ QH quyết tâm làm việc này và đến giai đoạn hậu kỳ, chuẩn bị ban hành rồi, kỳ vọng sẽ tạo ra sức mạnh của Hội đồng Dân tộc, các cơ quan khác của QH, tăng cường giải trình những đòi hỏi của cuộc sống. Quyền lực của Nhà nước gắn với trách nhiệm mà trách nhiệm lớn nhất là trách nhiệm giải trình. Các phiên giải trình tại các ủy ban của QH là vấn đề then chốt nhất bên cạnh hoạt động chất vấn của QH và Ủy ban Thường vụ QH. Đồng thời, Ủy ban Thường vụ QH sẽ phối hợp với Ủy ban TW MTTQVN và Chính phủ sẽ sớm sửa đổi Nghị quyết về tiếp xúc cử tri của Đại biểu QH và đại biểu HĐND để thực chất, sâu sát hơn.
Các hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn ở QH ngày càng có những tìm tòi, đổi mới hơn. Chất vấn được chia thành các nhóm vấn đề, để đại biểu và các thành viên Chính phủ chủ động hơn.
Thời gian qua, giám sát chuyên đề là một điểm sáng, càng rõ hơn triết lý của Ủy ban Thường vụ QH và của Chủ tịch QH là giám sát cũng phải kiến tạo phát triển, chứ không phải chỉ ra những khuyết điểm sai phạm. Do đó, giám sát của năm 2023 và từ đầu Khóa đến nay chú trọng vào giám sát những nội dung đang diễn ra, chứ không phải vấn đề đã được khép lại mới bắt đầu hậu kiểm. Kết quả của giám sát 3 chương trình mục tiêu quốc gia tại Kỳ họp thứ 6 đã giúp QH ban hành Nghị quyết về một số thể chế chính sách để đẩy nhanh thực hiện 3 chương trình mục tiêu này tại Kỳ họp bất thường thứ 5. Hay như giám sát việc thực hiện Luật Quy hoạch đã được Quốc hội biểu quyết tán thành rất cao Nghị quyết số 61 giải quyết tất cả các vấn đề bị ách tắc liên quan đến quy hoạch trước đây. Với tinh thần đó, năm 2024 QH sẽ giám sát chuyên đề về bất động sản, nhà ở, tập trung vào khâu thực thi Luật Nhà ở và Luật Kinh doanh bất động sản, giải quyết những tồn đọng vướng mắc. Chất lượng giám sát phải ngày càng được nâng lên. Dân gian có câu “giám phải sát, sát phải dám”, tôi thấy rất sâu sắc. Giám sát phải sát sao, chỉ ra những sai sót, vướng mắc với ý thức xây dựng thì ngại gì đâu. Kết thúc giám sát, QH có văn bản báo cáo các cấp có thẩm quyền.
Thưa Chủ tịch QH, tại Kỳ họp cuối năm 2023 của QH vừa rồi, việc lấy phiếu tín nhiệm cũng là một trong những sự kiện được cử tri đặc biệt quan tâm. Chủ tịch Quốc hội đánh giá thế nào về ý nghĩa của việc lấy phiếu tín nhiệm? Chủ tịch QH có hài lòng với kết quả dành cho mình hay không?
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ: Với kết quả lấy phiếu tín nhiệm tại QH vừa qua, tôi cho rằng, đây là sự quá ư ưu ái của cử tri, Nhân dân và đại biểu dành cho Chủ tịch QH, chắc là cũng có sự động viên thêm. Bởi người đứng mũi chịu sào thường phải va đập, cọ xát. Tôi thường hay nói tính tôi ưu điểm là thẳng thắn, nhưng nhược điểm là thẳng thắn quá, hay ưu điểm là cầu toàn, mà nhược điểm là cầu toàn quá. Giữa được việc và mất lòng tôi xin chọn được việc, sau đó các bạn cảm thông cho thì tốt chứ không cũng đành chịu. Nhưng chưa thấy ai giận mình ra mặt cả. Mình vì việc chung thôi chứ không phải tạo ra áp lực, đòi hỏi cao.
Lấy phiếu tín nhiệm chỉ là một hình thức đánh giá cán bộ thôi, không phải là kênh duy nhất, không phải là chìa khóa vạn năng, chủ yếu qua đó để người được lấy phiếu tự soi, tự sửa là chính.
Trên thực tế, có khi chỉ chấm một bài kiểm tra có đáp án rồi mà sự đánh giá còn rất khác biệt. Ngày xưa ở Trường Đại học Tài chính chúng tôi có thời kỳ thi tuyển đầu vào có môn Văn. Tôi là Chủ tịch Hội đồng chấm thi mà đôi khi cười ra nước mắt. Chẳng hạn, có bài thi có hướng dẫn đáp án hẳn hoi, nhưng cặp chấm đầu tiên đánh giá rất tuyệt vời, cặp thứ hai chấm chéo thì bảo cũng bình thường thôi, còn cặp thứ ba cho phúc tra lại nói kém. Một bài kiểm tra có đáp án còn thế nữa là đánh giá cán bộ. Không bao giờ tuyệt đối được đâu, nhưng có cái gì đại thể, xu thế thì có thể nói được. Cá biệt có thể đánh giá theo cảm tính chủ quan thì chuyện đó cũng là “chuyện thường ngày ở huyện”.
Với QH thì Kỳ họp vừa qua việc lấy phiếu đã được làm nghiêm túc, khách quan, công tâm, cả 44 chức danh đều có đa số phiếu tín nhiệm và tín nhiệm cao. Cử tri cũng ghi nhận sự cố gắng, nỗ lực của tất cả các cơ quan trong hệ thống bộ máy nhà nước. Điều đó khẳng định sự cố gắng của cả hệ thống chính trị, có như thế đất nước mình mới vượt qua những khó khăn như vừa qua và có kết quả như bây giờ.
Trước thềm năm mới, với tinh thần “ôn cố tri tân”, ông ấn tượng gì về năm 2023 và bước sang năm mới 2024 QH sẽ tiếp tục đổi mới thế nào để vừa tháo gỡ được những nút thắt, điểm nghẽn trước mắt, vừa hướng tới tầm nhìn phát triển bền vững, lâu dài?
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ: Năm 2023 là một năm thành công về đối ngoại nói chung của đất nước trong đó có đối ngoại của QH. Đối ngoại là một trong những lĩnh vực nổi bật nhất của QH, vừa là đối ngoại nhà nước, nhưng có tính nhân dân sâu sắc, vì có sự gắn kết với các địa phương và người dân. Rất nhiều đoàn cấp cao của QH các nước thăm và làm việc với QH nước ta. Tôi cùng đoàn công tác của QH cũng thăm và làm việc với nhiều nước trên thế giới, đi đến đâu cũng được đón tiếp trọng thị, nồng ấm. Công tác đối ngoại của chúng ta giờ tham gia vào dẫn dắt luật chơi chung chứ không phải thụ động nữa.
Năm 2023, lần đầu tiên tổ chức diễn đàn Người lao động, 500 người lao động đã đối thoại với Chủ tịch QH về chủ đề “ Hoàn thiện chính sách, pháp luật liên quan đến người lao động và tổ chức công đoàn”. Tôi cho rằng đây là một cuộc tiếp xúc cử tri đặc biệt để hiểu tâm tư, tình cảm, nguyện vọng, kiến nghị, đề xuất của công nhân, viên chức và cán bộ công đoàn nhằm tháo gỡ những khó khăn vướng mắc về lao động, việc làm, sinh kế và thu nhập của người lao động. Chủ tịch QH cũng phát động giải bóng đá công nhân toàn quốc lần đầu tiên, giải thi đấu rất sôi nổi, thành công. Và cũng lần đầu tiên có một phiên họp giả định “Quốc hội trẻ em”. Hơn 260 em nhỏ có mặt ở Hội trường Diên Hồng để góp tiếng nói về phòng chống bạo lực, xâm hại và bảo vệ an toàn cho trẻ em trên môi trường mạng. Tiếng nói của trẻ em đã lay động, làm thay đổi nhận thức của người lớn và có thể nói QH cũng học được nhiều từ các em.
Các khóa trước của QH đã rất thành công, QH khóa này tiến lên nửa bước đã khó, một bước càng khó hơn, nhưng không được dừng lại, phải tiếp tục đổi mới để đáp ứng đòi hỏi của cuộc sống. QH tập trung để tháo gỡ những điểm nghẽn, nút thắt, nhưng luôn phải hướng tới những vấn đề căn cơ, lâu dài và xây dựng thể chế chính sách thì phải tuân theo chủ trương, nghị quyết của Đảng. Đối với những vấn đề cấp bách nhưng đã chín muồi và nhận được sự đồng thuận cao thì chúng ta luật hóa để tổ chức thực hiện. Những gì cấp bách nhưng chưa đủ độ chín, chưa đủ rõ và chưa có sự đồng thuận thì tiếp tục nghiên cứu và những gì được cơ quan có thẩm quyền cho phép thí điểm thì tiến hành thí điểm. Theo kinh nghiệm của một số nước, chiến lược thì tiệm tiến, nhưng chiến thuật phải đột phá, quyết liệt cải cách về chính sách, về quản trị quốc gia.
Xin trân trọng cảm ơn Chủ tịch Quốc hội!
Phùng Nguyên (thực hiện)
