Sáng 24/3 (tức 15/2 âm lịch), huyện Quế Phong từng bừng khai mạc Lễ hội đền Chín Gian năm 2024 tại xã Châu Kim.
Dự buổi Lễ Khai mạc Lễ hội đền Chín Gian có đại diện lãnh đạo tỉnh, huyện Quế Phong, lãnh đạo các huyện kết nghĩa và lân cận với huyện Quế Phong cùng hàng ngàn người dân và du khách thập phương.
Đền Chín Gian được xây dựng vào đầu thế kỷ XIV tại Pú Chỏ Nhàng gọi là Tến Pỏm (Đền trên núi) thuộc bản Khoẳng, xã Châu Kim, huyện Quế Phong. Cuối thể kỷ XVIII, Đền được chuyển đến Pú Cắm (Núi Vàng) thuộc bản Kim Khê, xã Châu Kim, huyện Quế Phong, tại đây Đền được làm bằng nhà sàn chín gian lợp nứa và thờ trời (thờ Pọ Phà), thờ con gái trời (thờ Náng Xỉ Đà) và phối thờ người có công xây bản, lập mường (thờ Tạo Ló Ỳ, Cắm Lự, Cắm Lạn). Đền có tên là “Tến xớ quái” (đền Hiến Trâu), nhưng vì có 9 gian nên đồng bào gọi là “tến cau hoong” (có nghĩa là đền Chín Gian), mỗi gian tượng trưng cho một mường: mường Tôn, mường Pắn, mường Chừn, mường Hin, mường Puộc, mường Quáng, mường Ha Quèn, mường Miểng, mường Chón.
Trước đây, Lễ hội Đền Chín Gian được tổ chức 3 năm một lần vào tháng 8 âm lịch. Từ năm 2006, Lễ hội Đền Chín Gian với quy mô hoành tráng được tổ chức trở lại vào trung tuần tháng 2 âm lịch hằng năm. Năm nay lễ hội được tổ chức từ ngày 23/3 đến ngày 25/3/2024 (tức ngày 14/2 đến ngày 16/2 năm Giáp Thìn).
Từ năm 1927-2003, trải qua nhiều biến cố, đền bị xuống cấp và chỉ còn là phế tích. Năm 2004, đền được tôn tạo lại và đến năm 2008 được công nhận Di tích văn hóa cấp tỉnh, năm 2023 được xếp hạng di tích quốc gia. Năm 2016, Lễ hội Đền Chín Gian được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
Việc tổ chức Lễ hội đền Chín Gian là dịp để người dân chín bản mười mường vùng Phủ Quỳ cùng hành hương về miền đất gốc mở hội tế trời, lễ tổ, cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt…
Lễ hội đền Chín Gian năm nay diễn ra với nhiều hoạt động, phần lễ gồm lễ khai quang, lễ yết cáo (lễ Khẩy quan), lễ tắm trâu và lễ rước (ạp Quái và ton Đăm-ton Thẻn), lễ chém trâu (lễ phắn Quái), lễ đại tế (lễ xớ Thẻ, xớ Đăm), lễ khai mạc và lễ tạ (lễ chà ớn – Thào quan).
Người dân và du khách được hòa vào không khí tưng bừng với những trò chơi dân gian, những hoạt động văn hóa, thể thao đậm đà bản sắc dân tộc như: kéo co, bắn nỏ, ném còn, chọi gụ, đi cà kheo, thi khắc luống, cồng chiêng, thi hát đối đáp giao duyên… Cùng với đó là các phần thi trình diễn trang phục truyền thống, thi viết chữ Thái Lai Tay.
Dịp này, về với Quế Phong, với Lễ hội đền Chín Gian, du khách được trải nghiệm du lịch cộng đồng tại bản Cọ Muồng, xã Châu Kim, bản Long Thắng, xã Hạnh Dịch. Du lịch sinh thái tại quần thể Thác 7 Tầng, rừng cây samu… để hiểu thêm tình đất, tình người và lịch sử hình thành vùng đất Phủ Quỳ Châu cũ, để cùng nhau suy ngẫm và nhắc nhau hãy gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị của các di sản văn hóa.
Đến với hội đền, du khách còn được thưởng thức các món đặc sản của huyện Quế Phong như: thắng cố, thịt trâu thui, đầu chó thui, bò giàng, lợn giàng, vịt bầu, cá mát… của đồng bào các dân tộc miền núi Nghệ An.
Lễ hội đền Chín Gian kéo dài đến ngày 25/3 với nhiều hoạt động văn hóa thể thao hấp dẫn.
Tin: Hoàng Nguyên. Ảnh: Nguyễn Đạo