Lễ Bốc Mó là một nghi lễ quan trọng của đồng bào người Thổ có từ xa xưa, mó nước là nguồn nước ngầm tự nhiên phục vụ sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp của cộng đồng dân tộc Thổ ở Nghệ An. Lâu nay bị mai một, mới được khôi phục lại vài năm trở lại đây trên địa bàn xã Nghĩa Xuân, huyện Quỳ Hợp.
Ngày 21/4, tại xóm Mo, xã Nghĩa Xuân, huyện Quỳ Hợp đã tổ chức lễ hội Bốc Mó. Đây là Lễ Bốc Mó (còn có những tên gọi khác là lễ cúng đền Mó, khai Mó nước đầu năm) của cộng đồng người dân tộc Thổ ở huyện Quỳ Hợp nói riêng và Nghệ An nói chung mang ý nghĩa cầu cho mưa thuận gió hòa, cầu cho nguồn nước dồi dào để phục vụ cuộc sống sinh hoạt và việc tưới tiêu của bà con nông dân được thuận lợi.
Mó nước còn mang ý nghĩa linh thiêng, là mạch nguồn của sự sống, thể hiện ở sự tích tổ tiên đi tìm mó nước, lập làng, gìn giữ, bảo vệ mó nước và phát triển làng bản sinh sôi, trù phú như ngày nay… Theo truyền thống, lễ Bốc Mó thường được tổ chức vào dịp sau Tết Nguyên đán, thường là vào cuối mùa Xuân, đầu mùa Hạ hàng năm. Lễ Bốc Mó được tổ chức với ý nghĩa là lễ cúng khai thông mó nước, cầu cho mưa thuận gió hòa, cầu cho nguồn nước mó tuôn chảy dồi dào phục vụ cho cuộc sống sinh hoạt và cho việc tưới tiêu của cả cộng đồng…
Lễ vật chính trong lễ Bốc Mó gồm một thủ lợn, cỗ xôi, gà, bánh đầu chó, sừng trâu, bánh trôi, nổ gạo, rượu… Thầy mo là người đại diện cho dân làng thực hiện các nghi thức cúng trong lễ Bốc Mó cùng với những người trong ban nhạc tế lễ.
Mó nước ở xóm Mo có từ lâu đời phục vụ cho cánh đồng lúa hơn 30 ha luôn đạt năng suất cao và là nguồn nước sinh hoạt quanh năm của xóm không bao giờ bị cạn. Từ năm 2019 đến nay, xã Nghĩa Xuân đã kêu gọi các mạnh thường quân, các nhà hảo tâm và nhân dân đóng góp được hơn 100 triệu đồng khôi phục lại đền Mo cạnh Mó nước.
Sau khi kết thúc nghi thức cúng lễ, thanh niên trai tráng trong làng cùng lặn, vét bùn khơi thông mó nước, sau đó ăn mừng, múa hát cồng chiêng, cầu cho mưa thuận gió hòa, nước mó hanh thông, ao chuôm đầy nước, mùa màng bội thu, xóm làng được yên bình, ấm no, hạnh phúc.
Thu Hường