Sự trở lại của Về với gia đình của Hector Malot, tác phẩm từng ra mắt bạn đọc Việt Nam hơn 50 năm trước cho thấy sức hấp dẫn của nhà văn này cũng như các tác phẩm của ông. Sự trở lại của cuốn sách mang đề tài về gia đình, lòng quả cảm và tình bạn chưa bao giờ mòn cũ.
Thật tình cờ là đầu năm 2025, một tác phẩm còn ít được biết đến của nhà văn người Pháp Hector Malot – tiểu thuyết Về với gia đình – xuất hiện bởi hai đơn vị xuất bản và phát hành khác nhau. Ấn bản của dịch giả Thúy An chuyển ngữ do Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam và Phúc Mình Books liên kết phát hành. Trong khi một ấn bản khác của dịch giả Lê Đình Chi, do Đông A và Nhà xuất bản Văn học liên kết ấn hành. Tác phẩm này từng ra mắt bạn đọc Việt Nam vào năm 1971 qua bản dịch của Hà Mai Anh, một nhà văn hoạt động văn chương ở miền Nam đương thời. Đây có thể nói là sự trở lại của Hector Malot và Về với gia đình, bởi ngoài các bản dịch mới được xuất bản gần đây, người đọc chỉ có thể tìm thấy các bản trôi nổi trên không gian mạng.
Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, những tác phẩm của Hector Malot như Không gia đình và Trong gia đình đã trở nên quen thuộc với độc giả Việt Nam, nhất là lứa tuổi thiếu nhi. Câu chuyện về chú bé Rémi (Không gia đình) khiến bao người thương cảm. Một chú bé lưu lạc luôn tin rằng mình không phải trẻ mồ côi, mẹ cậu vẫn ở đâu đó trên đời. Trong hành trình đầy gian nan từ năm lên 8, cậu bé đã trải qua bao cay đắng, khi bị cầm tù lúc suýt chết ngạt trong mỏ đá, có lúc tưởng cuộc sống như đã khép lại khi người thân duy nhất cũng là người thầy vĩ đại của cậu là ông Vitalis từ giã cõi đời. Còn cô bé Perrine (Trong gia đình) từ bé đã phải chịu sự ghẻ lạnh của những người thân ruột thịt. Để tìm lại vị thế đích thực, Perrine phải mất rất nhiều thời gian trong vỏ bọc của một đày tớ cho chính ông nội mình.
Những tác phẩm dành cho thiếu nhi hay được bạn đọc nhỏ tuổi yêu thích dù ý tưởng ban đầu tác giả không định viết cho thiếu nhi như Không gia đình đều tìm thấy hạnh phúc viên mãn. Cái kết đẹp đầy lãng mạn cũng là một điều khiến sáng tác của Malot có sức sống lâu bền. Những câu chuyện phiêu lưu mang tính giải trí vừa gây cấn, hấp dẫn cũng giàu chất nhân văn.
Trở lại tác phẩm Về với gia đình: Câu chuyện kể về cậu bé Romain Kalbris, con trai một thủy thủ, từ bé đã mơ ước có những chuyến phiêu lưu trên đại dương bao la đến những bến bờ mới lạ như người cha của mình. Một biến cố khiến người cha chết trong một cơn bão khi ông cố gắng cứu con tàu khỏi bị đánh đắm, Romain được gửi đến chỗ ông già De Bihorel, một người đàn ông trung hậu đã hứa sẽ giúp cậu trở thành người tốt. Không lâu sau, ông lão cũng biến mất một cách bí ẩn trên biển, Romain lại được mẹ gửi đến chỗ ông chú Jerome, một kẻ hà khắc, keo kiệt. Romain quyết định trốn đi sau khi bị đánh vì vạch mặt bản chất keo kiệt của ông ta. Không dám trở về nhà vì sợ chú bắt trở lại Paris, Romain bắt đầu hành trình tìm đến hải cảng với ý định sẽ lên một con tàu và xin làm thủy thủ. Từ đó, cũng như Remi, cuộc phiêu lưu trên nhiều miền đất của nước Pháp bắt đầu. Cậu từng ngủ giữa cánh đồng, trong hang núi bên bờ biển, suýt sa ngã khi một băng trộm cắp dụ dỗ nhưng cuối cùng vẫn giữ được bản chất trong sạch.
Cũng như hai tác phẩm nổi tiếng kể trên của Malot, Về với gia đình ngợi ca vai trò quan trọng bậc nhất của gia đình đối với cuộc sống mỗi người trong đó có tình mẫu tử thiêng liêng. Chính bởi thế, câu chuyện về những người mẹ được tác giả chú tâm khắc họa. Một người mẹ suốt sáu năm trời, ngày nào cũng đến bưu điện chờ thư chồng con đến hóa điên hóa dại. Bà ta không muốn tin rằng có thể chồng và những đứa con thủy thủ của mình đã chết trên biển. Một bà mẹ của một người thủy thủ khác gắng gượng chiến đấu với thần chết chỉ để kịp ôm đứa con duy nhất đang trên đường từ biển khơi trở về mới chịu nhắm mắt xuôi tay. Câu chuyện về bà mẹ khiến Romain quyết định trở về với gia đình của mình mà từ bỏ giấc mơ phiêu lưu trên biển cả bao la.
Về với gia đình còn ngợi ca vẻ đẹp của tình bạn, lòng dũng cảm, tình thương và ý chí vượt khó. Ở mỗi chương sách đều có câu chuyện về những người tốt với lối sống trong sáng cho thấy sự dụng công của tác giả. Đó là ông De Bihorel thông thái, chính trực nhưng cũng nhân đức. Anh chàng Hermann và người họa sĩ đường phố Lucien là những người hồn nhiên, tốt bụng, luôn sẵn sàng xả thân vì người khác. Cô bạn Dielette mưu trí, dũng cảm. Họ là những người bạn quan trọng trên bước đường thiên lý của Romain và góp phần giúp cậu trở thành một người đàn ông thực thụ sau này.
Sự trở lại của những tác phẩm của Hector Malot cho thấy sức hấp dẫn của những tác phẩm của ông sau hàng trăm năm xuất hiện. Những câu chuyện đầy ý nghĩa về gia đình, tình bạn, tình đồng loại vẫn luôn là mảnh đất màu mỡ cho sáng tạo văn chương, nghệ thuật.
Bích Tuyền
