Từ ngày 7/5 đến 10/11/2025, Storm King Art Center tại New Windsor (bang New York) tổ chức triển lãm cá nhân đầu tiên tại Hoa Kỳ của nghệ sĩ Afro-Brazil Sonia Gomes, mang tên “Ó Abre Alas!”. Đây vừa là lần đầu tiên bà có show riêng trong phạm vi bảo tàng ở Mỹ, vừa là lần đầu Storm King chọn nghệ sĩ người Brazil làm chủ đề chính cho một dự án ngoài trời quy mô lớn.
Triển lãm trưng bày 13 tác phẩm treo trên Museum Hill (một địa điểm nổi bật trong công viên điêu khắc ngoài trời của Storm King), đều là các điêu khắc dây dù, lưới đánh cá, dây thừng, được cố định trên các cành cây cao. Những tác phẩm này mang tính động, chúng dao động nhẹ theo gió và ánh sáng tự nhiên, như một điệu nhạc thị giác gợi mở hình ảnh lễ hội Carnival của Brazil, với tên gọi “abre-alas” nghĩa là “mở đường” hoặc “đôi cánh mở ra”.
Các tác phẩm ngoài trời, tạm gọi là “quả lắc” lơ lửng chuyển động, vừa mềm mại uyển chuyển, vừa mạnh mẽ, đầy sức sống, đồng thời mang cảm giác gần gũi nhưng tràn ngập năng lượng. Trong phòng trưng bày, triển lãm giới thiệu bộ sưu tập các tác phẩm nổi bật từ hơn 20 năm sự nghiệp của Sonia Gomes. Những tác phẩm này được tạo nên từ vải tái sử dụng, ren, dây kim loại, cùng với các vật liệu như gỗ, dây thép, dây vải và đồ vật tái chế. Mỗi tác phẩm được tạo ra bằng kỹ thuật thủ công tinh xảo, kết hợp đan, buộc dây và khâu vá, khơi gợi ký ức cá nhân của Sonia Gomes và di sản văn hóa của cộng đồng gốc Phi ở Brazil. Qua đó, các tác phẩm truyền tải thông điệp sâu sắc về bản sắc của người Afro-Brazil (người gốc Phi ở Brazil) và sức mạnh kiên cường trước những thách thức trong cuộc sống.
Sonia Gomes sinh năm 1948 tại Caetanópolis (Minas Gerais, Brazil), một vùng có truyền thống công nghiệp dệt. Ban đầu, bà theo đuổi ngành luật, nhưng ở tuổi 45 đã từ bỏ ngành này để đến học tại trường Nghệ thuật Guignard. Từ đó, Gomes nhanh chóng được giới nghệ thuật quốc tế công nhận, đặc biệt sau khi được tham gia Biennale Venice lần thứ 56 (2015), và vào năm 2018 trở thành nữ nghệ sĩ da màu sống đầu tiên có triển lãm cá nhân tại Museu de Arte de São Paulo (MASP).
Triển lãm tại Storm King do Nora Lawrence (Giám đốc điều hành Storm King) và Larry Ossei‑Mensah (nhà tư vấn độc lập) đồng tổ chức, cùng với sự hỗ trợ của cố vấn phụ Adela Goldsmith, với tài trợ từ các quỹ nghệ thuật lớn, các phòng trưng bày tại Mỹ như Hazen Polsky Foundation, Lipman Family Foundation, và các tổ chức Mendes Wood DM, Pace Gallery…
Triển lãm không chỉ là dấu mốc cá nhân cho Gomes mà còn là bước tiến cho nghệ thuật đương đại châu Mỹ Latinh. Việc đưa tác phẩm dệt vải, từ lâu bị xem là “thủ công”, vào không gian bảo tàng ngoài trời rộng lớn, đồng thời kết nối chặt với tự nhiên, ánh sáng và chuyển động của bầu trời, là thông điệp về sự giao thoa và gắn kết giữa nghệ thuật đương đại với truyền thống dân gian, di sản và bản sắc dân tộc.
Từ góc nhìn của giới chuyên môn, nhiều nhà phê bình đánh giá cao cách Gomes chuyển đổi vật liệu tưởng như tầm thường thành phong cách cá nhân mang sức nặng biểu tượng: sự kiên cường, ý chí sống, khả năng tao nhã hóa vật liệu bị bỏ đi. Đặc biệt tại bối cảnh như ở Storm King, một công viên điêu khắc ngoài trời rộng khoảng 2,02 triệu mét vuông, các tác phẩm của bà như nương nhờ không gian để giao tiếp với gió, ánh nắng và điều kiện tự nhiên chuyển đổi ngày theo ngày.
Triển lãm “Ó Abre Alas!” là sự hội tụ giữa ký ức, tri thức địa phương và sự tự do hình thể. Tên gọi xuất xứ từ một bài hát nổi tiếng của nhạc sĩ Chiquinha Gonzaga năm 1899, tượng trưng cho bước khởi đầu lễ hội Carnival, mang ý nghĩa mở đường cho sự vui tươi và đoàn kết cộng đồng Afro-Brazil.
Triển lãm cũng phản ánh xu hướng của nghệ thuật đương đại: đảm bảo sự đa dạng sắc tộc, thúc đẩy giọng nói nghệ sĩ từ cộng đồng da màu, và khai phá cách kết nối giữa thủ công truyền thống và các không gian rộng mở. Với những người yêu nghệ thuật, “Ó Abre Alas!” không chỉ là trải nghiệm thị giác mà còn là hành trình cảm xúc, vừa lắng nghe truyền thống, vừa nhảy múa cùng tự nhiên và lịch sử.
Thanh Huyền – Song Hương
