Trong thế giới nghệ thuật đương đại, hiếm có tác phẩm nào vừa gần gũi lại vừa gây tranh cãi như “Balloon Dog” của Jeff Koons. Chú chó bóng bay khổng lồ này được tạo ra từ thép không gỉ sáng loáng, đã trở thành một biểu tượng văn hóa.
Được chế tác trong giai đoạn từ 1994 đến 2000, tác phẩm là một phần trong loạt “Celebration” của Koons, lấy cảm hứng từ những vật quen thuộc trong các dịp lễ hội và tiệc tùng, trong đó có bóng bay ở sinh nhật. Với hình dáng vui tươi, màu sắc rực rỡ và bề mặt phản chiếu lấp lánh, “Balloon Dog” là tác phẩm điêu khắc đặc biệt mang đến cho công chúng thưởng thức nghệ thuật niềm vui và nhiều suy tưởng.
Hãy tưởng tượng một chú chó bóng bay bạn thường thấy ở những bữa tiệc trẻ con, nhưng giờ đây nó cao hơn 3 mét, nặng và được làm từ thép không gỉ đánh bóng gương. Jeff Koons, nghệ sĩ người Mỹ nổi tiếng với những ý tưởng táo bạo, đã biến điều không tưởng thành hiện thực. Ông làm việc cùng các kỹ sư và thợ thủ công để tìm cách tái hiện sự mềm mại, phồng căng của một quả bóng bay bằng kim loại cứng. Kết quả là năm phiên bản “Balloon Dog” với năm màu sắc khác nhau: xanh lam, đỏ, vàng, cam và hồng ánh tím. Mỗi phiên bản đều mang vẻ ngoài bóng loáng, phản chiếu mọi thứ xung quanh từ bầu trời, đám đông, đến những tòa nhà chọc trời của thành phố. Chính sự phản chiếu này làm cho tác phẩm trở nên sống động, như thể nó là một phần của thế giới xung quanh.
Ý tưởng của “Balloon Dog” bắt nguồn từ mong muốn của Koons tạo ra những tác phẩm gợi nhớ niềm vui tuổi thơ, những khoảnh khắc vô tư của các lễ hội. Nhưng ông không chỉ dừng lại ở một chú chó dễ thương. Ông phóng đại nó lên, biến một thứ bình dị thành một tác phẩm nghệ thuật khổng lồ, đắt đỏ và đầy thách thức. Năm 2013, phiên bản màu cam của Balloon Dog được bán đấu giá tại Christie’s New York với giá 58,4 triệu USD, lập kỷ lục cho tác phẩm của một nghệ sĩ còn sống vào thời điểm đó. Con số này khiến người ta phải tự hỏi xem một chú chó bóng bay có đáng giá đến vậy không? Hay chính Koons đang châm biếm cách xã hội hiện đại định giá nghệ thuật, biến một món đồ chơi rẻ tiền thành biểu tượng của sự xa xỉ?
Khi đứng trước “Balloon Dog”, bạn sẽ thấy chính mình trong bề mặt phản chiếu, đôi khi méo mó, đôi khi rõ nét, tùy thuộc vào góc nhìn. Trong các triển lãm lớn và bảo tàng danh tiếng như Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại (MoMA) ở New York, Bảo tàng Guggenheim Bilbao hay nhiều không gian nghệ thuật công cộng, du khách thường tụ tập quanh bức tượng, chụp ảnh, cười đùa, và ngắm nhìn hình ảnh của mình hòa quyện với khung cảnh xung quanh. Koons từng chia sẻ rằng ông muốn “Balloon Dog” mang lại niềm vui, nhưng đồng thời cũng đặt câu hỏi về cách chúng ta nhìn nhận nghệ thuật và văn hóa tiêu dùng. Một quả bóng bay, thứ dễ vỡ và chỉ tồn tại trong chốc lát, giờ đây được đúc bằng thép, trở nên vĩnh cửu. Sự đối lập này chính
là điều làm nên sức hút của tác phẩm, khiến nó vừa gần gũi vừa xa cách, vừa ngây thơ vừa sâu sắc.
“Balloon Dog” còn mang ý nghĩa lớn hơn khi đặt trong bối cảnh nghệ thuật đương đại. Không như những bức tượng cổ điển đứng nghiêm trang trong bảo tàng, tác phẩm này mời gọi mọi người tương tác, từ trẻ em đến người lớn, từ những người yêu nghệ thuật đến khách du lịch bình thường. Nó đã xuất hiện khắp nơi, từ các bảo tàng danh tiếng đến các sản phẩm văn hóa đại chúng, từ phim ảnh đến quảng cáo. Hình ảnh chú chó bóng bay thậm chí còn trở thành biểu tượng cho sự giao thoa giữa nghệ thuật cao cấp và đời sống thường nhật, giữa niềm vui giản đơn và những câu hỏi phức tạp về các giá trị trong cuộc sống.
Hơn hai thập kỷ sau khi ra đời, “Balloon Dog” vẫn giữ được sức hút kỳ lạ. Đối diện với nó, người ta thấy rằng nghệ thuật không cần phải nghiêm túc hay khó hiểu mới có giá trị. Đôi khi, một chú chó bóng bay cũng có thể khiến cả thế giới dừng lại và suy ngẫm. Jeff Koons đã biến một thứ tưởng chừng tầm thường thành một biểu tượng văn hóa, vừa khiến người ta mỉm cười, vừa buộc ta suy ngẫm về ý nghĩa của nghệ thuật trong một thế giới bị chi phối bởi tiêu dùng và thị trường.
Phương Thanh – Song Hương
