Nhà thơ Hồ Quang Diệu, bút danh Vũ Phong, sinh ngày 23/10/1943, quê quán xã Nghi Quang, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An, nhưng cuộc đời ông lại gắn bó với phố biển Cửa Lò. Nhà thơ Trần Hữu Thung đề tặng trong tập Lời thuyền giấy đã nhận xét Hồ Quang Diệu “có hồn thơ thật”.

Chân dung nhà thơ Hồ Quang Diệu.

Hồ Quang Diệu nguyên là Chủ nhiệm đầu tiên của Câu lạc bộ (CLB) Thơ thị xã Cửa Lò. Năm 1994, sau khi thành lập thị xã, trong không khí hào hứng, phấn khởi xây dựng thị xã, ông và các bạn thơ nhận ra, với một đô thị mới, người dân cũng rất cần được thưởng thức những giá trị văn hóa tinh thần và bày tỏ cảm xúc về quê hương, đất nước, nhất là với một vùng quê tươi đẹp như Cửa Lò. Thế nên, Hồ Quang Diệu đã cùng các bạn thơ tập hợp lại, cùng nhau xây dựng và thành lập CLB Thơ Cửa Lò. Đây là sân chơi của những người yêu thơ và có khả năng về văn học nghệ thuật, cũng là nơi những người con phố biển bày tỏ tình yêu quê, quảng bá vẻ đẹp thiên nhiên, con người Cửa Lò.

Nhà thơ Phạm Hùng, Chi hội trưởng Chi hội VHNT Cửa Lò, người có nhiều năm gắn bó với nhà thơ Hồ Quang Diệu kể lại: “Đó là những năm tháng khó khăn nhưng tràn ngập niềm vui, thị xã mới thành lập, điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn, thiếu thốn, kinh phí hoạt động của CLB rất eo hẹp, chủ yếu là anh em đóng góp để sinh hoạt. Khi ra tập thơ thì có thể đề xuất xin địa phương, tằn tiện cũng làm được. Trong thời gian làm Chủ nhiệm CLB, anh Hồ Quang Diệu đã cùng anh em xuất bản được hai tập thơ “Vầng trăng Cửa Hội 1” và “Vầng trăng Cửa Hội 2”. Hồ Quang Diệu rất yêu thơ, yêu biển, anh có những câu thơ hay về biển: “Ngoài khơi xa/ Những cánh buồm trời tím nước xanh/ Nhìn hai ta hong mình trên đá/ Những bông cúc cát vàng yên ả/ Nhìn hai ta dựa lưng trên biển sóng dập dềnh” (Chiều Lan Châu).

Những năm ấy, các anh em trong CLB vẫn thường xuyên gặp gỡ, giao lưu trao đổi về sáng tác, đọc thơ của nhau và đàm đạo văn chương. Nhà thơ Nguyễn Duy Năng, Thạch Quỳ, Nguyễn Đăng Chế, rồi anh Huân, anh Thích… là những người thường qua lại với anh Hồ Quang Diệu.

Bạn bè nhận xét, Hồ Quang Diệu là người chân thành, thẳng thắn, thậm chí khá nóng tính, anh đặc biệt ghét những kẻ trục lợi lấy của công làm của riêng nên có nhiều thơ đả kích những kẻ biến chất này. Với bạn bè thì anh sống rất chân thành. Trong gia đình, anh Diệu là người cha nghiêm khắc nhưng cũng rất bao dung, vợ chồng anh sống chan hòa, tình cảm. Những năm anh đau ốm, chị vẫn luôn chăm sóc anh một cách chu đáo, tình cảm đằm thắm cho đến giờ phút cuối cùng”.

Nhà thơ Nguyễn Duy Năng chia sẻ: Những năm 90, khi tôi đang làm Giám đốc Xí nghiệp Đánh bắt cá Cửa Lò, anh Diệu làm trợ lý cho tôi. Có chung tình yêu thơ ca, chúng tôi vẫn thường xuyên gặp nhau trò chuyện văn chương. Anh Diệu là người đam mê thơ, thích quảng giao bè bạn, thi thoảng anh ấy vẫn rủ bạn văn nghệ về uống rượu cá khô, nói chuyện văn chương, chuyện đời. Tính anh Diệu hơi cực đoan, cũng hay tự ái nghề nghiệp lắm, anh ấy từng giận mấy người bạn dám “cả gan” sửa thơ của anh ấy, đó là một người yêu ai thì hết mình mà ghét ai cũng hết hạn”.

Nhà thơ Hồ Quang Diệu là người có nhiều năm gắn bó với Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Nghệ An. Ông đã để lại khá nhiều sáng tác, có thể kể đến một số tác phẩm như: Neo vời (tập thơ, Nxb Nghệ Tĩnh, 1990); Lời thuyền giấy (tập thơ, Nxb Nghệ An, 2005); 5 bài thơ in chung trong tập Trăng Cửa Hội, Nxb Nghệ An, 2003); một số thơ, truyện đăng báo, tạp chí trung ương và địa phương.

Hồ Quang Diệu đã đạt một số giải thưởng về văn học nghệ thuật, như: Bài thơ Chuyện tình nguyện đạt giải Khuyến khích (không có giải A) do Ban Tuyên giáo Bộ Giao thông, Vận tải tổ chức và trao tặng. Bài thơ Giấc ngủ bạn tôi đạt giải A, do Liên hiệp Công đoàn Nghệ An tổ chức và trao tặng.

Người con đã từng gắn bó với phố biển Cửa Lò, người chứng kiến những đổi thay của vùng biển này từ những ngày hoang sơ đến lúc trở thành một đô thị trẻ khang trang, bề thế đã ra đi. Hồn ông sẽ nương theo những con sóng mà thỏa thuê nỗi nhớ biển, nỗi nhớ những ngày lênh đênh trên biển, lòng rạo rực những tứ thơ. “Vầng trăng Cửa Hội” còn đó, vẫn man mát, lung linh soi mình đáy biển mà người đã ra đi. Cửa Lò đã có một chi hội văn học nghệ thuật chính thức đi vào hoạt động từ năm 2021 phần nào có công sức của ông và những người đã gây dựng CLB thơ Cửa Lò từ thuở ban đầu.

Hữu Vinh