Việc cấm sử dụng điện thoại trong trường học giờ đây không chỉ là vấn đề của riêng một quốc gia. Hiện nay, đây là chủ đề đang được các nước trên toàn thế giới quan tâm. Năm 2023, UNESCO đã kêu gọi cấm sử dụng điện thoại thông minh trong tất cả các trường học trên toàn cầu để cải thiện chất lượng học, tránh bắt nạt trên mạng và gián đoạn trong lớp học. Mặc dù chưa có nhiều bằng chứng và sự thống nhất quan điểm về việc liệu cấm sử dụng điện thoại có giúp cải thiện chất lượng học tập, sức khỏe thể chất, tinh thần của học sinh hay không nhưng trong nhiều năm qua, các nước trên thế giới đã tích cực thực hiện những biện pháp khác nhau với hy vọng nó sẽ hữu ích trong cuộc chiến giành lại sự tập trung của học sinh vào việc học cũng như giúp các em tương tác trực tiếp nhiều hơn, an toàn hơn. Năm 2024 ghi nhận thêm nhiều quốc gia ban hành, mở rộng phạm vi áp dụng hay yêu cầu thực thi nghiêm ngặt hơn lệnh cấm học sinh sử dụng điện thoại thông minh trong trường học. Tại Việt Nam, một số trường cũng đã có các quy định nghiêm về việc không sử dụng điện thoại tại trường học. Dù còn có những ý kiến trái chiều về việc này nhưng thiết nghĩ đã đến lúc cần có biện pháp để giúp giới trẻ bớt phụ thuộc vào điện thoại thông minh và tránh những tác động tiêu cực từ nó.
Không phải ngẫu nhiên mà nhiều quốc gia và UNESCO đi đến quyết định kêu gọi cấm học sinh sử dụng điện thoại trong trường học. Đã có những bằng chứng chứng minh việc sử dụng điện thoại di động và các thiết bị điện tử quá nhiều có nguy cơ ảnh hưởng đến sự tập trung, sức khỏe tâm thần của trẻ. Không dễ dàng gì để một quốc gia đi đến ban hành lệnh cấm học sinh sử dụng thiết bị thông minh trong trường học (điện thoại, máy tính bảng, đồng hồ thông minh), thậm chí, ở nhiều quốc gia, vấn đề này còn gặp phải những luồng tranh luận gay gắt. Tuy nhiên, ngày càng nhiều nước trên thế giới kiên quyết áp dụng biện pháp này để bảo vệ học sinh khỏi những tác động tiêu cực từ điện thoại và các thiết bị thông minh khác. UNESCO ước tính cứ 4 quốc gia thì có 1 quốc gia cấm điện thoại thông minh ở trường học. Cụ thể, có thể kể đến các nước tiêu biểu như: Pháp, Anh, Hà Lan, Hy Lạp, Bỉ, Đan Mạch, Hungary, Hàn Quốc, Trung Quốc, Singapore, Australia, nhiều bang/tỉnh của Mỹ, Canada,… Chắc chắn danh sách các quốc gia cấm điện thoại trong trường học sẽ ngày càng tăng lên cũng như ở nhiều nước lệnh cấm sẽ sớm được mở rộng trên phạm vi toàn lãnh thổ. Thực tế cho thấy, mỗi nơi có một hình thức, biện pháp thực hiện khác nhau. Có nơi cấm hoàn toàn việc sử dụng trong khuôn viên trường, một số nơi học sinh phải tắt nguồn điện thoại di động trong suốt thời gian ở lớp học, một số nơi học sinh phải giao nộp điện thoại hay cất vào những tủ đựng bên ngoài trước khi vào lớp học, một số trường ngoài điện thoại còn cấm cả đồng hồ thông minh,…
Tại Việt Nam, dư luận từng xôn xao khi ngày 15 tháng 9 năm 2020, Bộ Giáo dục và Đào tạo ra Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT về ban hành điều lệ trường THCS, THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học. Trong đó, tại điều 37 quy định “Các hành vi học sinh không được làm” có mục 4 liên quan đến việc sử dụng điện thoại trong lớp học. Mục này ghi rõ một trong những việc học sinh không được làm là: “Sử dụng điện thoại di động, các thiết bị khác khi đang học tập trên lớp không phục vụ cho việc học tập và không được giáo viên cho phép.” Quy định này được diễn giải theo nhiều cách khác nhau dẫn đến nhiều ý kiến trái chiều. Đến nay, trước lời kêu gọi của UNESCO và những động thái quyết liệt của nhiều quốc gia trên thế giới, một số trường học ở Việt Nam đã bắt đầu thực hiện nghiêm việc cấm học sinh sử dụng điện thoại. Tiêu biểu như trường THPT Trường Chinh, THPT Thạnh Lộc, THCS Lý Thánh Tông,… ở thành phố Hồ Chí Minh. Tại trường THPT Trí Đức (Hà Nội), việc cấm sử dụng điện thoại trong trường học cũng được thực hiện nghiêm ngặt. Những học sinh nội trú chỉ được sử dụng điện thoại vào thứ 4 và thứ 7 hàng tuần, các ngày còn lại phải giao nộp điện thoại. Học sinh ngoại trú và bán trú, khi đến cổng trường sẽ phải nộp điện thoại cho quản sinh và nhận lại khi ra về. Giáo viên Minh Bách cho rằng việc này sẽ giúp học sinh bớt phụ thuộc vào điện thoại, tránh được những tác động tiêu cực, những nội dung không lành mạnh trên mạng. Tuy nhiên, thầy cũng băn khoăn về việc cấm quá nghiêm ngặt đối với hệ nội trú có thể ảnh hưởng đến việc tìm các nguồn tài liệu tham khảo, thông tin phục vụ học tập của các em.
Có lẽ, đây cũng là điều mà nhiều giáo viên, phụ huynh, học sinh khác băn khoăn khi mà việc cấm điện thoại trong trường học đang được nhiều trường trên cả nước cân nhắc thực hiện nghiêm. Tác giả bài viết cho rằng cấm học sinh sử dụng điện thoại khi đến trường là điều nên làm. Bởi, trước hết, việc sử dụng điện thoại sẽ khiến các em phân tâm, sao nhãng, không tập trung vào việc học. Ngay cả khi chỉ được sử dụng điện thoại nếu giáo viên cho phép thì với số lượng hàng chục học sinh trong một lớp như vậy, giáo viên không thể quản lý để đảm bảo được các em có dùng vào mục đích học tập hay không, có truy cập vào các trang phục vụ giải trí, mạng xã hội, chat với nhau hay không,.. Đáng nói hơn, để học sinh lên mạng tìm kiếm thông tin rất dễ dẫn đến tình trạng phụ thuộc, ỷ lại, không chịu động não suy nghĩ. Với thực trạng học đường như hiện nay, việc trông chờ các em chỉ lên mạng thu thập thêm kiến thức không có trong sách giáo khoa để làm phong phú, sâu sắc thêm nội dung trả lời là khó và hiếm. Phần lớn các em lên google tìm đáp án, câu trả lời thay vì tự mình suy nghĩ. Ở nhà, phụ huynh kiểm soát việc này đã khó, nay lại cho phép trên lớp học thì e rằng sẽ tạo cơ hội để các em ngày càng phụ thuộc vào công nghệ, không chủ động suy nghĩ. Điều này, về lâu dài, cực kỳ nguy hại đối với sự phát triển trí tuệ của trẻ. Mặt khác, việc cập nhật kiến thức ngoài sách giáo khoa không phải chỉ là việc cần làm trong khi thảo luận, khi giáo viên đặt câu hỏi mà phải là việc thường xuyên của học sinh. Nếu không cho học sinh sử dụng điện thoại tra cứu trên lớp thì buộc các em sẽ phải chủ động đọc thêm sách, báo, tìm hiểu thông tin qua mạng hàng ngày để có kiến thức phục vụ cho việc học của mình. Đó mới là cách giúp các em có kiến thức thực sự chứ không phải mỗi khi thảo luận, khi cô giáo đặt câu hỏi là lại lên mạng tìm kiếm và lấy thông tin để trả lời mà không lưu lại được gì trong đầu. Ngoài ra, với những tiết thảo luận, ngoại khóa,…học sinh hoàn toàn có thể chuẩn bị trước các nội dung liên quan tại nhà, theo sách giáo khoa hoặc yêu cầu từ phía giáo viên. Khi lên lớp, các em sẽ dùng những gì đã chuẩn bị, đã nghiên cứu để trao đổi, tranh luận chứ không phải lên lớp mới tìm hiểu. Với thời lượng tiết học như hiện nay, nếu lên lớp mới dùng điện thoại để tìm thông tin, tra cứu thì e rằng sẽ không đủ để các em hiểu vấn đề, vận dụng đưa vào câu trả lời, bài học của mình. Chưa nói đến việc này sẽ khiến các em không rèn được ý thức tự giác chuẩn bị bài trước khi đến lớp, thói quen nghiên cứu, đào sâu kiến thức đã học. Nói cách khác, học sinh sẽ rơi vào học và làm bài kiểu “ăn xổi ở thì”, đối phó.
Một số ý kiến cho rằng, chúng ta nên dạy học sinh kỹ năng sử dụng điện thoại, sử dụng sao cho hiệu quả thay vì cấm đoán. Điều này nghe qua có vẻ hợp lý nhưng thực sự khá mơ hồ và không thực tế. Việc giáo dục cách sử dụng thiết bị thông minh với trẻ phải bắt đầu từ lứa tuổi mẫu giáo, tiểu học còn khi đã lên đến bậc THCS, THPT thì các em đã ý thức rõ hành vi, quyết định của mình; các thói quen cũng gần như đã được định hình nên việc tác động sẽ khó khăn, chưa kể, đây là tuổi dậy thì, các em có tâm lý phức tạp…Với những học sinh được giáo dục tốt từ bé, có ý thức sử dụng thiết bị công nghệ đúng muc đích thì không cần phải lo lắng vì trong hoàn cảnh nào các em cũng sẽ biết làm gì phù hợp còn với những học sinh chưa ngoan, chưa có ý thức học tập, nghiện mạng xã hội, các trò chơi điện tử,..v..v… thì e rằng chúng ta khó có thể tác động để thay đổi các em ở lứa tuổi này mà ngược lại đang tạo điều kiện để các em tiếp tục sa đà vào những điều đó ngay cả trên lớp học. Khi việc trẻ dán mắt vào các thiết bị công nghệ đang là thực trang đau đầu của các gia đình cũng như xã hội hiện nay thì chúng ta có lẽ việc làm nghiêm quy định không dùng điện thoại trong trường học là cần thiết.
Với tất cả những lý do trên và trước thực trạng hiện nay, thiết nghĩ, cấm học sinh sử dụng điện thoại trong trường học là một việc nên làm và cần sớm có quy định chung hợp lý đối với các trường. Khi không gian mạng đầy rẫy những cám dỗ, thông tin tiêu cực; khi sức khỏe tâm thần của giới trẻ có những biểu hiện đáng lo ngại và khi AI phát triển mạnh mẽ như hiện nay thì những việc làm này là cần thiết để không chỉ giúp các em tập trung hơn, có kết quả tốt hơn trong học tập mà còn để các em bớt phụ thuộc vào công nghệ, phát huy sự sáng tạo của bản thân, tăng cường tương tác, giao tiếp xã hội và có sức khỏe thể chất lẫn tinh thần tốt hơn.
Trang Đoan
