Camille Claudel là một trong những nhà điêu khắc tài năng và đặc biệt nhất của nước Pháp cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20. Bà đã để lại những tác phẩm mang vẻ đẹp đầy nội lực và cảm xúc, cùng với đó là một câu chuyện bi kịch về sự hy sinh, cô độc, và cái giá đắt phải trả khi là một người phụ nữ làm nghệ thuật giữa thời đại đầy định kiến. Tài năng bị lu mờ, cuộc đời bị lãng quên, Camille là biểu tượng cho những số phận nghệ sĩ nữ bị bóp nghẹt bởi xã hội và bởi chính những người gần gũi nhất.
Sinh năm 1864 tại Fère-en-Tardenois, Camille Claudel sớm bộc lộ năng khiếu điêu khắc vượt trội. Bà đến Paris để theo học tại Académie Colarossi, một trong số ít trường nghệ thuật cho phép phụ nữ theo học thời bấy giờ. Năm 1883, bà trở thành học trò của Auguste Rodin – một trong những nhà điêu khắc vĩ đại nhất nước Pháp. Không lâu sau, mối quan hệ giữa hai người vượt khỏi ranh giới thầy trò và trở thành một mối tình đầy giằng xé, vừa đam mê vừa đầy bi kịch.
Camille Claudel nhanh chóng khẳng định được cá tính nghệ thuật của mình. Bà không chỉ là học trò, cộng sự mà còn là người truyền cảm hứng lớn lao cho Rodin. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng chính bà đã góp phần quan trọng trong sự hoàn thiện một số tác phẩm lớn của ông, như “The Gates of Hell” hay “The Kiss”. Tuy nhiên, tên tuổi của Camille hiếm khi được công nhận một cách chính thức. Bà luôn sống trong cái bóng của Rodin, một người đàn ông được tung hô là thiên tài, trong khi bà thì bị nghi ngờ, cô lập và dần dần rơi vào quên lãng.
Sau hơn 10 năm gắn bó, mối quan hệ giữa Claudel và Rodin tan vỡ. Đó cũng là khởi đầu cho một chuỗi năm tháng đen tối. Camille ngày càng lún sâu vào những rối loạn tâm lý, có dấu hiệu hoang tưởng, tin rằng Rodin tìm cách phá hoại sự nghiệp của mình. Bà sống khép kín, đập phá nhiều tác phẩm, từ chối mọi hỗ trợ. Đến năm 1914, mẹ bà – một người chưa bao giờ ủng hộ con gái làm nghệ thuật – quyết định đưa bà vào bệnh viện tâm thần ở Montdevergues. Đáng buồn thay, Camille Claudel sống ở đó suốt 30 năm cuối đời, không một lần được xuất viện.
Điều đau đớn là các bác sĩ nhiều lần khẳng định bà không còn dấu hiệu của bệnh tâm thần, hoàn toàn đủ tỉnh táo để trở về cuộc sống bình thường. Nhưng gia đình bà, đặc biệt là mẹ và em trai – nhà văn nổi tiếng Paul Claudel – nhất quyết không cho bà rời bệnh viện. Trong hàng trăm bức thư Camille gửi ra ngoài, có những bức được viết với những ngôn từ tha thiết, tuyệt vọng.
Camille Claudel mất năm 1943 trong lặng lẽ, được chôn cất trong một ngôi mộ vô danh. Tên bà dường như bị xóa khỏi lịch sử nghệ thuật Pháp suốt nhiều thập niên. Phải đến cuối thế kỷ 20, nhờ vào làn sóng nữ quyền và các nghiên cứu về nghệ sĩ nữ bị quên lãng, tác phẩm và cuộc đời Camille Claudel mới được phục hồi, triển lãm và tôn vinh. Năm 2017, bảo tàng Camille Claudel chính thức mở cửa tại Nogent-sur-Seine, nơi trưng bày hàng chục tác phẩm điêu khắc quý giá mà bà để lại.
Bi kịch của Camille Claudel là minh chứng cho sự khắc nghiệt mà nghệ thuật và cả xã hội có thể áp đặt lên một người phụ nữ có tài năng, đam mê và khát vọng tự chủ. Cuộc đời bà là sự kết hợp đau đớn giữa thiên tài và sự tổn thương, giữa khát vọng được sáng tạo và thực tại bị giam cầm trong im lặng. Bà đã bị lãng quên không chỉ bởi thời đại, mà còn bởi chính những người thân thuộc nhất.
Ngày nay, mỗi tác phẩm của Camille Claudel, như “L’Âge mûr” hay “La Valse”, là tiếng nói từ cõi sâu, nhắc nhở chúng ta rằng phía sau mỗi thiên tài bị bỏ rơi, có thể là một tâm hồn đã bị giam giữ quá lâu trong sự bất công của thế giới. Vượt lên trên một bi kịch cá nhân, câu chuyện của bà còn là bi kịch của một hệ thống đã từng không cho phép người phụ nữ được quyền trở thành một nghệ sĩ thực thụ.
Thanh Huyền – Như Yến
